Kruche istnienie pozostawia po sobie wbrew pozorom ślad, zapis w czasoprzestrzeni, wyryty znak. Krótkotrwała, efemeryczna obecność nierzadko niezauważalnie porusza strunę innych istnień, przesuwa linie, wprowadza rozedrgania, rezonuje, współbrzmi, współgra z rytmem świata.
Ogawa Mimei (właśc. Ogawa Kensaku, 1882-1961) uważany jest za jednego z twórców nowoczesnej literatury dziecięcej w Japonii. Adrianna Wosińska we wstępie do zbioru „Czerwone świece i syrena” przybliża polskim odbiorcom kontekst historyczno-literacki, wyklarowanie się na początku XX wieku „dōwa”, czyli „opowieści dziecięcej”, świadomie kreowanego i kierowanego do dzieci literackiego utworu, którego inicjatorem był zasadniczo Ogawa. 
Badaczka kreśli także rys biograficzny autora, charakterystykę jego dzieł dla młodszych podróżników po czasoprzestrzeniach fikcji, nadmienia o bliskiej Ogawie „koncepcji dziecięcego serca”, czyli założenia, iż dzieci rodzą się z czystymi sercami, które podczas inicjacji w dorosłość zostają utracone. Można zaryzykować twierdzenie, że ta wizja stanowi podwalinę „dōwa”, „literackich miniatur”, gdzie dokonuje się zespolenia piękna treści i formy, wprowadza się elementy mające uwrażliwiać młodych czytelników. Są w dziełach Ogawy elegancja, krystaliczna, szlachetna prostota. Poza piętnastoma opowieściami z tomu „Czerwone świece i syrena” jeden utwór japońskiego pisarza – „Staruszka i czarny kot” – znalazł się w miniantologii „»Miasto kotów«. 10 niesamowitych opowieści o kotach”.
W zaprezentowanych polskiemu czytelnikowi baśniach, opowiadaniach, szkicach, mikroobrazach literackich, skierowanych (nie tylko) do dziecięcego odbiorcy, Ogawa sięga po znaki, tropy, symbole związane z cyklicznością życia i śmierci, kolejnymi wcieleniami, łącznością ze światem przyrody, wszelkiego stworzenia oraz wytworów (artefaktów), dostrzega przenikanie się przestrzeni zmarłych i żywych. Koncepcja świata jako jedności w wielości i wielości w jedności odzwierciedla się między innymi w wyborze takich środków jak animizacja i personifikacja, kreujących miniaturę świata. W narracjach Ogawy ożywione i uosobione zostają elementy natury (przede wszystkim zwierzęta, rośliny, emanacje wody), fenomeny, gwiazdy, artefakty (vide: ceber, chochla). Pełni ufności i zachwytu pięknem świata bohaterowie nierzadko doświadczają cierpienia i bólu, są ranieni, krzywdzeni, wykorzystywani i odrzucani przez zachłannych ludzi, którzy utracili podczas dorastania wrażliwość na drugą istotę, stworzenie, pierwiastki czasoprzestrzeni. Dziecko, swego rodzaju filozof, ale i eksperymentator, przemierza wymiary świata, przysłuchuje się, przygląda, testuje, smakuje, wyławia, wydobywa dźwięki, barwy, kształty wieloaspektowej, złożonej, pełnej sprzeczności rzeczywistości. A następnie konfrontuje z codziennością ludzi, szczególnie dorosłych. Innymi słowy, zestawia swoje odkrycia niezwykłości i olśnień świata z tym, co zostaje po dziecięcej eksploracji już w dorosłości, gdy granice się wyostrzają, zamykają się przejścia do kolejnych wymiarów, a przedmioty magiczne (jak świecie) stają się elementami konstrukcji codzienności.
Ogawa komponuje utwory rozwijające się w czasie jak motyw muzyczny, ciągi, zestawienia sekwencji. Wychodzi od jednego tonu, barwy (podczas czytania warto zwrócić uwagę na kolory, szczególnie czerwień, i bogatą symbolikę, którą wprowadzają), szkicu, by poprzez dopisywanie, dorysowywanie, dodawanie kolejnych dźwięków rozbudować literacki świat. To nie labiryntowe, meandryczne czasoprzestrzenie, ale zbliżenia, powiększenia, ujęcia wybranych aspektów panoramy natury, próby uchwycenia wielości w jedności i jedności w wielości. Pojawią się suspensy, zwroty akcji, retardacje, elipsy, przeskoki w opowieści, otwarte zakończenia, bez nachalnego pouczania, z subtelnie przekazywanymi myślami o współdziałaniu, budowaniu relacji i więzi, dostrzeganiu cudzego bólu, byciu życzliwym i pomocnym, o podtrzymywaniu dziecięcego-niewinnego percypowania świata w jego złożoności, wielowymiarowości, współgraniu wszystkich cząstek.
Zbiór otwiera opowieść „Czerwone świece i syrena”. Mieszkanka przygnębiających i ciemnych głębin oceanu marzy, by jej dziecko zostało wychowane w jasnej przestrzeni lądu. Zostawia więc małą syrenkę, licząc, że trafi do dobrych ludzi, bo człowiek jest przecież życzliwy. I ten wątek, owa konfrontacja wyobrażeń czy pragnienia, by ludzie rzeczywiście byli dobrzy, z prawdziwym wizerunkiem, rozbłyskuje w większości nowelek, bajek i baśni Ogawy. W opowieści „Bracia gołębie” Ogawa wskazuje na iluzoryczność naszego postrzegania świata, łatwe manipulowanie niewinnymi osobami. Dwa młode gołąbki pragną przygód i nie słuchają ostrzeżeń matki. Wybierają się do miasta, gdzie czeka ich konfrontacja miraży z realnością. Podobnie będzie w „Czerwonych rybkach i dzieciach” – małe rybki nie słuchają matek, które upominają je, by nie połykać płatków kwiatów rosnących przy rzece.
„Wioska bez zegarów” to zapis zburzenia równowagi, harmonii poprzez wprowadzenie pierwiastka poróżniającego. Oto w pewnej wiosce mieszkańcy określają porę dnia i nocy na podstawie słońca. Rozdźwięk, podział na frakcje, pociągający za sobą walki i kłótnie, pojawi się, gdy jeden z bogaczy kupi w mieście zegar. W „Polnej róży” Ogawa nie tylko zakoduje przesłanie antywojenne, pacyfistyczne, ale także skieruje uwagę czytelnika na opuszczenie, osamotnienie, budowanie więzi, relacji, afirmację świata natury. Dwa sąsiadujące ze sobą królestwa przez lata żyją w pokoju. Na marginesach, obrzeżach, przy granicznym głazie zostawiają po jednym żołnierzu. Początkowo nieufni z czasem się otwierają. Ale cień naznaczy ich relację.
Opowiastką o tymczasowych obserwatorach świata, magicznych gościach, jest „Anioł z opakowania czekoladek”. W tokijskiej fabryce produkowane są słodycze, które ozdabia na opakowaniu aniołek. Jego istnienie (czy cień, odblask istnienia?) jest krótkie, kruche jak życie człowieka. Po wydobyciu czekoladki aniołkowe złotko trafia do śmieci, a sam anioł wędruje do nieba, lecz zanim to nastąpi, ogląda rzeczywistość. Anielską postać, poświęcającą się dla niewinnego dziecka, odnajdziemy w utworze „Miejski anioł”. Próba ucieczki, rejterady od problemów świata i codzienności pojawia się w szkicu „Żywy manekin”. Osierocona dziewczyna pragnie stać się lalką z wystawy, by uniknąć bólu, rozczarowania rzeczywistością.
Szkic „Cud wczesnego lata” poświęcony został karze za niegodny czyn. Kobieta, która nie chciała kupić za tak wysoką kwotę arbuza, ze złości zniszczyła jeden z owoców. Ale zjawił się niezwykły „uzdrowiciel”. Natomiast w „O myszy i cebrze” Ogawa sięgnie po wątek wewnętrznej przemiany, wynikającej z doświadczeń, inicjacji w świat ludzi-dorosłych. W młodości myszka topiła się w wodzie znajdującej się w cebrze, na pomoc przyszła jej wówczas chochla, a ceber śmiał się z bezradności stworzenia. Po latach ich drogi przetną się w zupełnie innych okolicznościach.
„Piękny od urodzenia” to interesująca, wieloaspektowa minipowiastka, między innymi o dokonywanej przez człowieka reifikacji każdej istoty, przekształcania w zabawkę, igraszkę, ale także o niepewności, zmienności, kapryśności losu, przewrotności, bez względu na walory jednostki. Zazdrość wynika w dużej mierze z wyobrażeń i optyki, zdaje się mówić Ogawa. Jeśli zmienić miejsce (p)oglądu, dokonać przesunięcia, roszady, okaże się, jak złudne było nasze mniemanie. A utwór zaczyna się od ponurego lasu, do którego wlatuje zachwycająco śpiewający rudzik. Motyw różnych punktów widzenia wynikających z pozycji obserwatora-uczestnika pojawi się i w innych opowieściach Japończyka, ot choćby w „Dziecięciu gwiazd”. Zamożni rodzice rozpieszczają swojego jedynaka. Ale czy gdy spotka ich tragedia i będą mieli jedną szansę, by poprzez oczyszczenie odzyskać utracone szczęście, zdecydują się na (szeroko pojętą) zmianę?
Piękne, szczere uczucie przywiązania i miłości, przekraczające granice życia i śmierci, wymiarów światów żywych i umarłych, nakreśli pisarz w „Tajemnicy miłości”. Osierocona Oshizu pracuje jako pomoc domowa i opiekuje się małym chłopczykiem. Poświęca się, by uratować dziecko przed niebezpieczeństwem. Ten dar rezonuje w duszy dorastającego młodzieńca, a później mężczyzny, który chce odnaleźć w jednej z linii czasoprzestrzennych, w którymś z wymiarów rzeczywistości ślad Oshizu. Łączność z innymi ludźmi i różnymi elementami niezwykłego świata oraz trwałość, długowieczność kruchego i delikatnego przedmiotu, jego wewnętrzny spokój i harmonia, pojawią się w utworze dla (nie tylko) dorosłego czytelnika – „O losach czarki na sake”. Dzieje tytułowego artefaktu korespondować będą z losami pewnej rodziny. A zbiór zamknie dyskretny komentarz gwiazd, między innymi ich ubolewanie nad trudami i znojami życia ubogich dzieci w „Nocnej rozmowie gwiazd”.
Pełne uroku, o rysie szlachetności, krystalicznego piękna niewinności opowieści Ogawy Mimeia w zbiorze „Czerwone świece i syrena” są próbą rejestru świata percypowanego przez dziecko, które jest wrażliwe na ukryte w codzienności dorosłych wymiary czasoprzestrzeni, odczuwa, że jest częścią wielości w jedności i jedności w wielości. Jest w tych utworach coś intrygującego, przyciągającego, magnetycznego.
——————
Ogawa Mimei, Czerwone świece i syrena, [tł,. z jęz. jap. Mateusz Gwóźdź], Kirin, Bydgoszcz 2023.
[Swój egzemplarz kupiłam, ale nie ma w nim nazwiska tłumacza…]
Zgodnie z zapisem dalekowschodnim nazwisko poprzedza imię.
Autor: Luiza Stachura
Spis tekstów:
- „Czerwone świece i syrena”
- „Wioska bez zegarów”
- „Żywy manekin”
- „Polna róża”
- „Anioł z opakowania czekoladek”
- „Miejski anioł”
- „Cud wczesnego lata”
- „Piękny od urodzenia”
- „Dziecię gwiazd”
- „Bracia gołębie”
- „Tajemnica miłości”
- „Czerwone rybki i dzieci”
- „O losach czarki na sake”
- „O myszy i cebrze”
- „Nocna rozmowa gwiazd”
終わりない夢 ~Owarinai Yume~ 