Za kulisami wielkiego przedstawienia. O publikacji „Uderzenie w czerń. Morderstwo, pieniądze i walka o władzę w Chinach” Ho Pina, Huang Wenguanga

Tekst można (było) przeczytać na stronie PapieroweMyśli.pl

[Bezpośrednio na blogu od 05.03.2020]

Kiedy w listopadzie 2011 roku w jednym z prowincjonalnych hoteli znaleziono zwłoki brytyjskiego biznesmana Neila Heywooda, a wyniki oficjalnego śledztwa doprowadziły do stwierdzenia, że mężczyzna zmarł z powodu nadmiernej ilości alkoholu, nikt nie przewidywał, iż wydarzenie stanie się gwoździem do trumny (politycznej) jednego z najbardziej wpływowych chińskich polityków – Bo Xilaia. Niedługo bowiem trzeba było czekać, aż winą za śmierć Heywooda obarczona została Gu Kailai, żona jednego z „książąt”, członka Biura Politycznego oraz KC Komunistycznej Partii Chin, Bo Xilaia, oczekującego na kolejny zjazd partii i uzyskanie stanowiska w Stałym Komitecie Biura Politycznego.

W 2013 roku ukazała się książka „Uderzenie w czerń. Morderstwo, pieniądze i walka o władzę w Chinach” Ho Pin, Huang Wenguanga. Jednym z asumptów do napisania o morderstwie Heywooda była anonimowa informacja przekazana Ho Pin, chińskiemu komentatorowi politycznych rozgrywek w Kraju Środka. Sceptycznie podchodzący do plotek Ho Pin dopiero wraz z następnymi wiadomościami od nieznanego informatora postanowił zgłębić śledztwo. Wspólnie z Huangiem gromadzili fakty, szukali wiarygodnych materiałów oraz dowodów. Efekt swoich prac zdecydowali się przedstawić w formie publikacji książkowej. Celem „Uderzenia w czerń” – nota bene, polski tytuł odwołuje się do bodaj najsłynniejszej, populistycznej kampanii Bo Xilaia, „Czerwona pieśń, uderzeń w czerń” (w uproszczeniu: czerwona pieśń – przywrócenie ideałów Mao, uderzenie w czerń – zwalczania mafii) – jest „spojrzenie od wewnątrz na morderstwo na tle politycznym, które stało się początkiem dramatycznej, zakulisowej walki o władzę na najwyższych szczeblach.” [s. 5] Innymi słowy, punktem wyjścia jest próba zbadania przyczyny śmierci Heywooda, rekonstrukcja wydarzeń, które doprowadziły do tragedii, otwiera jednak przejście za kulisy wielkiego przedstawienia, odgrywanego przez chińskich polityków.

„w Chinach partia sprawuje kontrolę nad policją, prokuratorami i sędziami i z góry decyduje o wyrokach w sprawach o znaczeniu politycznym.” [s. 313]

„Uderzenie w czerń” podzielone zostało na cztery dopełniające się części, w każdej z nich poza wiodącym tematem, istotne będą odniesienia historyczne, próby odszukania analogicznych sytuacji oraz swego rodzaju archetypów osobowości w bogatych dziejach Chin. Pierwsza część, zatytułowana „Kuli” (słowo oznaczające urzędnika bądź funkcjonariusza policji zapewniającego władzę swemu panu poprzez wykorzystanie przemocy i tortur), oscyluje wokół pierwszych informacji, które pojawiły się w przestrzeni publicznej na temat śmierci Neila Heywooda. Autorzy przybliżają także sylwetkę jednego z głównych aktorów dramatu – policjanta Weng Lijuna („kuli” Bo Xilaia). Druga część – „Książątka” (tym mianem określa się promowane na wysokie stanowiska partyjne „dzieci dostojników państwowych oraz rewolucjonistów” walczących w początkach rewolucji; ich przeciwieństwem są „ligowcy”, wywodzący się z Ligi Młodzieży Komunistycznej, jak Hu Jintao) – to prześledzenie długiej drogi ku władzy Bo Xilaia, który „przedstawiał się jako spadkobierca przywódców komunistycznych, takich jak Mao i jego własny ojciec.” [s. 308]. Autorzy odtwarzają między innymi jego działalność w Chongqing czy piszą o konsekwencjach wprowadzonej przez niego kampanii „Czerwona pieśń, uderzeń w czerń”. W trzeciej części – „Zatruta woda” (wypowiedzenie oznaczające… femme fatale) – zamieszczono portret żony Bo Xilaia, Gu Kailai, odtworzono jej związki z Neilem Heywoodem oraz nakreślono niejednoznaczne kontakty Brytyjczyka z chińskimi politykami i biznesmenami.

W ostatniej odsłonie publikacji („Zwycięzca jest królem, przegrany – bandytą”) Pin i Huang dokonują przeliczenia zysków i strat kolejnych graczy na politycznej scenie Chin w związku ze starannie zaplanowanym morderstwem Heywooda, przy okazji nakreślając siatkę zależności i wpływów. Do przegranych zaliczają (nie wspominając, oczywiście, Bo Xilaia): Zhou Yongkanga – stojącego na czele służb bezpieczeństwa, Xu Minga – przyjaciela rodziny Bo, Hu Jintao – ówczesnego przewodniczącego Chińskiej Republiki Ludowej, a wreszcie Ling Jihuę – sekretarza i protegowanego Hu. Wskazują jedynego zwycięzcę – zakulisowego „króla-ojca”, poprzednika Hu Jintao, Jiang Zemina. Na koniec przybliżają sylwetkę wyznaczonego przez Jianga na obecnego sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Chin Xi Jinpinga. Co istotne, nie odpowiadają jednoznacznie na pytanie, co się stało, bowiem „chociaż wszyscy główni podejrzani w tej [śmierci Heywooda] sprawie zostali skazani, pytanie o to, kto naprawdę zabił Heywooda, pozostaje otwarte. Niejasność oficjalnych protokołów rozpraw i krążące różne wersje »dobrze poinformowanych« osób są pożywką dla kolejnych teorii.” [s. 264]

Autorzy sporo uwagi poświęcają w kolejnych odsłonach publikacji nakreśleniu atmosfery życia w Państwie Środka – zwracają uwagę przede wszystkim na: wszechobecną korupcję (w zasadzie wszyscy politycy są skorumpowani, a nawet jeśli początkowo daleko im od tego i prezentują piękne, szczytne idee, to szybko zostaną pociągnięci i wciągnięci przez świat władzy), mariaż polityki i biznesu, uwikłania w liczne finansowe zależności kolejnych polityków i ich rodziny, ekspansję podsłuchów, znaną na całym świecie cenzurę, dysonans między deklaracjami a czynami w odniesieniu do szeroko pojętego Zachodu (między innymi kwestia kształcenia dzieci dygnitarzy poza Chinami czy posiadanie zagranicznego obywatelstwa przez chińskich polityków a oficjalne piętnowanie Zachodniego stylu życia), manipulację informacjami przekazywanymi w Chinach i poza granicami (informatorzy zagranicznych mediów to najczęściej wysokiej rangi członkowie partii) czy wreszcie rolę Internetu w kraju umysłów zniewolonych.

To ważna publikacja, odsłaniająca obraz chińskich frakcji politycznych i grup interesu, fluktuacji, zwłaszcza w obrębie polityki i biznesu, wpływających na nieustanne, bezpardonowe (od zwykłych pomówień, poprzez oskarżenia o finansowe nadużycia, nieobyczajne prowadzenie się, skończywszy na morderstwach) walki o wpływy i realną władzę, nasilające się przed każdym kolejnym zjazdem partii.

——————

Ho Pin, Huang Wenguang, Uderzenie w czerń. Morderstwo, pieniądze i walka o władzę w Chinach, przeł. Dominiki Cieśla-Szymańska, Czarne, Wołowiec 2015.

Autor: Luiza Stachura

Zapis nazwisk chińskich: nazwisko poprzedza imię.