Tożsamość etniczna. Słowo o „Szkicach malajskich” Alfiana Sa’ata

Zapisane w przestrzeni krwawe wspomnienia, blizny bolesnego doświadczania świata, pieśni wzywające do walk o wolność i wyzwolenie rozbłyskują dopiero podczas wędrówek w głąb zranionych miejsc, pod powierzchnię codzienności współczesności. Narastające słoje drzewne, palimpsesty, nadpisują przeszłość, ale nie wymazują jej. Wystarczy odgrzebać nawarstwione elementy, by dostrzec prześwity minionych czasów.

W 2022 roku ukazało się polskie tłumaczenie z języka angielskiego „Szkiców malajskich” z 2012 roku poety i dramatopisarza Alfiana bin Sa’ata (ur. 1977), funkcjonującego bez cząstki „bin” – Alfian Sa’at. Dla jasności: formy ‘bin’, ‘ben’ lub ‘ibn’ oznaczają ‘syn’, czyli „Alfian syn Sa’ata”, Alfian to imię autora, Sa’at to imię jego ojca. Twórca jest muzułmaninem pochodzenia singapurskiego, ale jego korzenie sięgają Minang (grupy etnicznej z Sumatry, wyspy w Azji Południowo-Wschodniej w Archipelagu Malajskim), Jawajczyków (mieszkańców przede wszystkim Jawy – wyspy w Azji Południowo-Wschodniej, należącej do Indonezji), Hakka (grupy Chińczyków Han). Debiutował jako poeta, dużą część swojej artystycznej działalności poświęcił pisaniu sztuk teatralnych. Polski czytelnik może poznać jego mikroszkice, mikroobrazy, mikroscenki (z) życia osób pochodzenia malajskiego w singapurskiej przestrzeni. Mikroopowieści Alfiana Sa’ata nierzadko mają cechy, elementy eseju, portretu literackiego, prozy poetyckiej, sztuki teatralnej, „intymistyki” (prywatnych zapisków).

W przedmowie do „Szkiców malajskich” znajomy pisarza Isrizal Mohamed Isa między innymi wskazuje nie tylko na nawiązanie do zbioru anegdot o tym samym tytule z 1895 roku, autorstwa zarządcy brytyjskiej kolonii Franka Swettenhama, ale wydobywa z odmętów przeszłości Tuana Simiego, który poprzez syair (tradycyjną malajską poezję śpiewaną) protestował w 1831 roku przeciwko niedoli Malajów w Singapurze pod rządami Wielkiej Brytanii. Zarówno Tuan Simi, jak i Alfian Sa’at według Isrizala Mohameda Isy starali się „uchwycić współczesne (…) [im] nastroje i niepokoje społeczne.” [s. 15]. I zapewne dlatego utwór Alfiana Sa’ata bywa uznawany za publikację socjologiczną, w ramach książek naukowych i popularnonaukowych. Historie Singapuru, Malezji oraz sąsiednich państw są burzliwe, naznaczone kolonializmem od wieków, począwszy od arabskich wpływów, poprzez Europejskie, aż po Japonię i Chiny. Ale autor i wydawca nie ułatwiają odbiorcy wejścia w ten okaleczony, pełen ran i blizn świat, bo prawie wcale nie zamieszczają informacji o dziejach tych kilku państw znajdujących się na Półwyspie Malajskim, nazwanych pod (krwawym, brutalnym) brytyjskim panowaniem Malajami, okupowanych przez Japończyków w pierwszej połowie lat 40. XX wieku, ulegających wpływom Chińczyków (nota bene, w Singapurze dominuje ludność pochodzenia chińskiego, a obecnie język mandaryński wyprzedził język angielski).

Miłość. Kilka słów o zbiorze opowiadań „Ministerstwo moralnej paniki” Amandy Lee Koe

Jesteś dla mnie powietrzem, tobą oddycham. To, co robię, robię dla ciebie. Każdej chwili wołam cię, biegnę za tobą, próbując cię dogonić, ale ty wciąż się oddalasz. Dostrzeż mnie. Jestem tuż za tobą. Tworzysz piękną, czarującą aurę, przyciągającą mnie i zniewalającą. Ja nic jednak dla ciebie nie znaczę. Jeśli teraz rozpłynę się, zniknę z tego świata, to nawet tego nie zauważysz.

W czternastu opowiadaniach zamieszczonych w zbiorze o intrygującym tytule „Ministerstwo moralnej paniki” singapursko-amerykańska pisarka Amanda Lee Koe konstruuje mikroobrazy miłości odrzuconych, niespełnionych, nieakceptowanych społecznie czy bagatelizowanych przez drugą osobę. Wyidealizowane uczucie prowadzi do labiryntu, z którego nie ma wyjścia. Im dłużej żyje się w ułudzie, iluzorycznym świecie, tym tyleż boleśniej odczuwa się rzeczywistość, ile po prostu się ją odrzuca, neguje, wypiera ze świadomości. W singapurskiej przestrzeni przecinają się losy kochających za bardzo, zbyt namiętnie, zachłannie oraz kochanych, lecz niekoniecznie odwzajemniających uczucie, bawiących się, igrających, wykorzystujących.