Gwiazd(o)zbiory. Słów parę o „Wybranych opowiadaniach” Shin’ichiego Hoshiego

W nieustannie rozwijającym się mieście-maszynie, rozbudo(wy)wanej i przebudo(wy)wanej, rozrośniętej metropolii, w kolorach, kształtach, brzmieniach, dźwiękach, kakofoniach wymiarów rzeczywistości ludzie i roboty drążą pieczołowicie tunele, przekopują każdą cząstkę ziemi, wprawiając w ruch świat. Wielu podróżników-eksploratorów odczuwa nienasycone pragnienie poznawania i ekspansji kosmicznych przestrzeni, niepojętego ogromu miejsc i nie-miejsc, w których mieszkają albo przygodnie goszczą istoty odmienne od nas. Ale czy na pewno tak bardzo się różnimy? Może one także mają podobne marzenia, wizje, życzenia oraz chęć penetracji kolejnych planet i gwiazd, na przykład naszej.

W 2021 roku ukazało się jedenaście opowiadań, a w zasadzie szkiców literackich, krótkich form prozatorskich – można rzec, że miniaturek, „drobnostek”, a nawet przypowiastek – jednego z ciekawszych japońskich pisarzy science fiction Shin’ichiego Hoshiego (1926-1997), twórcy licznych tzw. „shōto-shōto”, z angielskiego „short-short”, czyli bardzo krótkich utworów o oryginalnym i wyraźnie przedstawionym temacie oraz zaskakującym zakończeniu. Przekładu na język polski dokonali studenci Instytutu Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. W przedmowie do polskiego tłumaczenia japonista Dariusz Głuch przybliża czytelnikom sylwetkę pisarza, specyfikę jego opowieści i trudności związane z przekładem, wynikające z bardzo świadomego i precyzyjnego posługiwania się przez autora językiem japońskim, neologizmami, grami słów (vide: 星, „hoshi” odnoszące się do jego nazwiska, ale oznaczające „gwiazdę”, „planetę” oraz używane do określania wszystkich ciał niebieskich). Badacz przygląda się również recepcji twórczości Hoshiego w Japonii.

Utwory wchodzące w skład (gwiazdo)zbioru „Wybrane opowiadania” pochodzą z tomu „Diabeł w raju” z 1961 roku. Miniatury Japończyka olśniewają. Z dużą umiejętnością, w sposób przemyślany, precyzyjny autor w bardzo krótkiej, skondensowanej formie i przy niewielkiej liczbie słów oraz znaków świetnie kreuje i obudowuje historie, kreśli wiarygodnych i pełnych uroku bohaterów. Powołuje do istnienia mikroświaty będące odzwierciedleniem (mniejszą strukturą) sfery „makro”, kosmosu. W zarysowanych historyjkach, dykteryjkach, opowieściach na jednym z poziomów narracji szyfruje swego rodzaju wejście do różnych wymiarów rzeczywistości i przestrzeni pozaziemskich. Z humorem, żartobliwie prowadzi opowiastki do suspensu i błyskotliwej puenty. W miniaturach Hoshiego odbijają się jak w lustrze i multiplikują gwiazdy. Możemy je rozumieć jako dowolne ciało niebieskie, ale także jako pojedyncze istnienie – człowieka, robota czy inne elementy (wszech)świata – to, co posiada w sobie iskrę, wewnętrzny płomień.

Otwierające (gwiazdo)zbiór „Wymarzone miasto” jest futurologiczną wizją miejsca, w którym wszystko dostarczane jest rurami, ale… w tym (nowym wspaniałym) cudownym (utopijnym) świecie dzieci zaczynają rosnąć większe, toteż dotychczasowy ład zdaje się niewystarczający do zaspokojenia potrzeb. Badacz radioastronomii i językoznawstwa kosmicznego z utworu „Miłosna korespondencja” będzie szukał partnerki na innych planetach, a jego anons zostanie odczytany przez równie samotną mieszkankę odległej gwiazdy. Tytułowy „Racjonalista”, doktor F. spotka dżina w słoju nad morzem i zmierzy się mistrzowsko z irracjonalnością, której nie dopuszcza jego umysł. Przewrotną, wręcz diaboliczną epistołę-spowiedź i quasi-testament odnajdziemy w „Szanowny Zabójco!”. Wybornym, tragikomicznym podsumowaniem wielkich planów dotyczących budowy olbrzymiego statku kosmicznego, by wysłać na jego pokładzie czworo ochotników na przeszło dwustuletnią podróż po innych układach słonecznych, zarysował doskonale Hoshi w kapitalnej opowiastce, swoistej paraboli „Zapał”. Satyrą na ludzką demoniczność jest historyjka „Kontrahenci”, gdzie diabeł zawiera niekorzystne dla siebie umowy z cwaniakami i kombinatorami – gorszymi niż mieszkańcy piekielnych przestrzeni. Oryginalną reinterpretacją kryminalno-detektywistycznego schematu ze świetnymi zwrotami akcji w finale okaże się utwór „Sąsiedzi”. „Na mrocznej planecie” to szkic, wyimek z ostatnich chwil zużytych, wyeksploatowanych robotów wyrzuconych w przestrzeń kosmiczną. Ciekawy obrazek przyszłości, gdy każdy człowiek nosi na ramieniu papugę, która przetwarza jego lakoniczny komunikat w rozbudowaną wypowiedź, dostosowując ją do odbiorcy, zawarł Hoshi w dykteryjce „Sekretarka na ramieniu”. Motyw detektywa i zleceniodawcy w zaskakujący sposób przetworzył i rozwinął autor w „Kopciuszku”. A finalny „Wędrowny cyrk” można odczytywać jako satyryczny obraz ludzkiego – szeroko pojętego – cyrku.

„Wybrane opowiadania” Shin’ichiego Hoshiego zachwycają, rozbłyskują jak gwiazdy na ciemnym, bezkresnym niebie (literatury). Kryje się w ich świetle rozpraszającym mrok nie tylko dużo uroku, wdzięku, dyskretnego humoru, ale przede wszystkim świetnie opowiedzianych, uniwersalnych w przesłaniu historii, a to wszystko za sprawą dużych zdolności literacko-językowych, świetnego warsztatu, sprawności i giętkości stylu, lekkości pióra autora. Pod powierzchnią motywów właściwych dla fantastyki naukowej, pod kostiumem futurologii, rozwoju technologii, robotyzacji, technicyzacji i mechanizacji życia, w króciutkich opowiastkach (przypowiastkach) czytelnik odnajdzie wiele wewnętrznych przejść, ścieżek, rozgałęziających się, rozświetlających i gasnących-wygaszanych gwiazdozbiorów. Każda z zaprezentowanych miniatur Hoshiego to arcyciekawe ministudium ludzkiej natury i kondycji człowieka.

——————

Shin’ichi Hoshi, Wybrane opowiadania, red. nauk. przekł. i przedmowa Dariusz Głuch, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2021.

Z ciekawostek: Hoshi przyjaźnił się z jednym z najbardziej znanych mangaków Tezuką Osamu, a jego babcia ze strony matki była siostrą słynnego pisarza Moriego Ōgaia.

Mam nadzieję, że ta wspaniała inicjatywa wydania jedenastu opowiadań Hoshiego będzie zwiastunem kolejnych publikacji, bo to pisarz, który ma w swoim pisarstwie to „coś”, jego literackie światy przyciągają.

Spis tekstów:

1. „Wymarzone miasto”, przekł. Gabriela Karpowicz
2. „Miłosna korespondencja”, przekł. Gabriela Karpowicz
3. „Racjonalista”, przekł. Hanna Kowal
4. „Szanowny Zabójco!”, przekł. Hanna Kowal
5. „Zapał”, przekł. Hanna Kowal
6. „Kontrahenci”, przekł. Maciej Matusiak
7. „Sąsiedzi”, przekł. Maciej Matusiak
8. „Na mrocznej planecie”, przekł. Kamila Szwemberg
9. „Sekretarka na ramieniu”, przekł. Kamila Szwemberg
10. „Kopciuszek”, przekł. Gabriela Szymańska
11. „Wędrowny cyrk”, przekł. Gabriela Szymańska

Autor: Luiza Stachura