„(…) Nasze istnienie jest powiązane tysiącem zależności (…)”*. Kilka słów o wyborze poezji „Słowa i płomienie” Jidi Majii

Wszyscy śnimy ten sam sen, który każdego dnia i każdej nocy rozpada się na fragmenciki, drobne odpryski. Jesteśmy jednością, wszystko jest w nas i my jesteśmy we wszystkim. Ta wielość w jedności i jedność w wielości stanowi siłę i przynosi pewność podczas wędrówki, że jeśli upadniesz, ktoś wyciągnie pomocną dłoń. Tylko… skąd to pojawiają się przez lata poczucie obcości, bycie niezrozumianym?

Na Chiny składa się 56 grup etnicznych, jedną z nich jest około ośmiomilionowa Yi (wcześniej nazywana Lolo), używająca języków z rodziny tybeto-birmańskiej. Najliczniejszą społecznością w jej obrębie jest Nuosu (dosł. „Czarni Ludzie”) – z nich wywodzi się tworzący w języku chińskim poeta Jidi Majia (ur. 1961). Sylwetkę twórcy, specyfikę religii, kultu przodków oraz tradycję Nuosu, a także charakterystyczne rysy poezji Jidiego przybliża Małgorzata Religa w słowie wstępnym do wyboru wierszy „Słowa i płomienie”.

W utworze „Autobiografia” otwierającym zbiór widoczny będzie jeden z fundamentów, (najbardziej) istotnych elementów poezji Jidi Majii – poczucie bycia nierozerwalną częścią świata (także w myśl idei, że wszystko jest we wszystkim), w tym nierozerwalną częścią ciągłości czasowej, którą ludzie rozbijają na przeszłość-teraźniejszość-przyszłość. Wiążą się z tym świadomość pochodzenia i pamięć (szeroko rozumiana), w oparciu o które konstytuowana jest tożsamość jednostkowa, etniczna, ale przede wszystkim tożsamość człowieka połączonego ze światem przyrody, ze zwierzętami, roślinami i z innymi ludźmi. Tym duchem wypełnione są poetyckie przestrzenie eksplorowane przez Jidi Majię.

Wiersze chińskiego twórcy zdają się słownymi obrazami, czasem szkicami kadrów rzeczywistości, a momentami monumentalnymi dziełami malarsko-słownymi. Oszczędnie operuje poeta kolorami – dominuje czarny, który odnosi się do Nuosu, ale w zestawieniach z rzeczownikami pospolitymi wytwarza nowe znaczenia, rozszerza pola semantyczne, na przykład: „czarna dusza”, „czarny chrzest”, „czarne plemię”, „czarna rzeka”, „czarna świadomość”. Zaistnieją także inne barwy – zwłaszcza żółty, czerwony oraz w mniejszym natężeniu niebieski i zielony. Wbrew pozorom jednak sposób obrazowania, rysowania słowami przez Jidiego pozwala dojrzeć wielobarwność, różnorodność świata, świata, który zachwyca, zdumiewa, czasem przeraża, wywołuje niepokój, świata, gdzie wschodzi i zapada słońce, pada deszcz, wiatr śpiewa swoje pieśni, a każde stworzenie ma swoje miejsce i swoją rolę. Istotnym punktem jest również szeroko rozumiana cisza, milczenie – w nich można usłyszeć głosy z innego (wymiaru) świata.

W poetyckie „słowoobrazy” Jidiego wplatane są aluzje, nawiązania do literatury i sztuki światowej, z prymatem rodzimego dziedzictwa kulturowego. Tworzy on wiersze upamiętniające wybranych poetów czy popularyzatorów dialogów międzykulturowych, działaczy na rzecz pokoju. Ale, co istotne, kreuje liryczne portrety zwierząt, artefaktów, a także bliskich sobie osób, szczególnie matki i ojca, którzy są niejednokrotnie adresatami jego apostrof i w dodatku w poetyckich szkicach stają się swego rodzaju symbolicznymi „wszystkimi” matkami, pramatkami, „wszystkimi” ojcami, praojcami.

Wiele utworów Jidiego przywodzi na myśl choćby piosenki (z charakterystycznym refrenem, powtarzaniem tych samych fraz, najczęściej w nawiasach), ody, hymny, elegie, psalmy, modlitwy, odezwy, poetycki dziennik podróży, poemat czy erotyki. Konstruuje swoje wiersze nie tylko przy pomocy metafor, metonimii i porównań, ale równie często sięga po inwokacje, anafory, parentezy (często wytwarzające wrażenie dwugłosu), enumeracje, rozmaite paralelizmy czy wreszcie personifikację. Zwierzęta, rośliny, ale też rzeczy otrzymują ludzkie cechy, właściwości – płaczą, cieszą się, ale nade wszystko pamiętają i we wspomnieniach przechowują sny przeszłości, sny teraźniejszości i sny przyszłości, bo są nierozerwalną (jak człowiek) częścią całości, czyli świata. Różnorodność form, środków stylistycznych, artystycznych odzwierciedla wielowymiarowość i wielobarwność kalejdoskopowej rzeczywistości, której jesteśmy częścią.

Sporo utrwalonych zostało w wierszach Jidiego zapisów tyleż wydarzeń historycznych, ile tradycji ludowych, zwyczajów, obyczajów, obrzędów, rytuałów, przejścia ze świata żywych do świata umarłych, innego wymiaru doświadczania rzeczywistości, czyli snu, śnienia, nierzadko śnienia podobnych snów. W dziedzictwo ludzkości, świat natury wpisane są bowiem pamięć i tożsamość – one kształtują poczucie przynależności i łączności ze wszystkim, wzmacniają więzy, sny czy pewne rytualne gesty i słowa stanowią wspólny element poznawania i doświadczenia. Bez pamięci, tożsamości, połączenia ze światem „sny obracają się w nicość”, są puste, wydają się wydmuszką.

Utwory ze zbioru „Słowa i płomienie” Jidi Majiego eksplorują przestrzenie językowe, kulturowe, historyczne w poszukiwaniu wspólnych dla ludzi punktów, momentów przecięcia, zespolenia. Zdaje się, że poetę interesuje pierwotny sposób komunikacji (chociaż nie do końca jest to „archeologia” języka), swego rodzaju prajęzyk, czyli między innymi znaki, ślady, gesty, doświadczenia, praktyki, rytuały właściwe dla wszelkich stworzeń wywodzących się z praźródła, dzieci świata. To fascynująca podróż poprzez czasy i przestrzenie, wierzenia i obyczaje, poglądy, punkty widzenia i pamięć, w poszukiwaniu wzajemnego porozumienia i zrozumienia, świadomego uczestnictwa w świecie, wspólnego budowania i tworzenia.

——————

* Jidi Majia, Ja, śnieżny lampart…, [w:] tegoż, Słowa i płomienie, z chiń. przeł. Małgorzata Religa, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa, 2015, s. 246.

Szkoda, że tylko trzy ostatnie utwory opatrzone zostały datą napisania.

Autor: Luiza Stachura

Po słowach:

„List

Tego, czego ja pragnę

I wy pragnęliście

Jestem zaledwie znakiem

Naprzeciw niezmierzonego gwieździstego ogromu

Nie jesteśmy nawet chwilowym rozbłyskiem

Ja tylko w przypadkowym

Szukam przypadkowego

Jak rzeka iluzji

Nasze radości i łzy

Rozsypujemy

W piasek nicości

Kiedyś sądziłem, że ziemia jest wielka

A przecież to tylko złudzenie

Oceanie czasu

Czy możesz mi powiedzieć

Gdzie dzisiaj są cienie zmarłych?”

[s. 120]

*

„Bez tytułu

Może od dawna już wiemy,

Że ta powtarzająca się opowieść

Zacznie się tutaj

Może nie rozumiemy,

Że każdy początek życia

Jest zakończeniem śmierci

Kiedy z zatoki losu wyruszamy w drogę

Jest nam już przeznaczone nigdy się nie wyzwolić

Z mistycznej fascynacji

O, co ma zniknąć, znikło już dawno

I pozostało tylko chwilowe ja

Ale kto może mi powiedzieć

Poza życiem i czasem

Kim jest ten człowiek, który mnie niepokoi?”

[s. 77]

Reklama